Aracı Kurum

Aracı Kurum,  Sermaye Piyasası Kanunu (SPK) ile tanımlanmış yatırım hizmet ve faaliyetleri ile yan hizmetleri sunmakla yetkili yatırım kuruluşudur. 

Kuruluş, Faaliyet

Aracı Kurumların Kuruluş ve Faaliyet Şartları

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Türkiye’de sermaye piyasası faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemekle görevli kurumdur. SPK, aracı kurum olarak faaliyet gösterecek şirketlerin kuruluşunu, çalışma esaslarını ve faaliyetlerini düzenleyen bir dizi mevzuat yayınlamıştır.

Aracı kurum kurulum süreci erkenden planlamalı ve gerekli hazırlıkları yapmalıdır.

SPK’ya göre aracı kurum olarak faaliyet gösterebilmek için, şirketin aşağıdaki şartları taşıması gerekir:

Aracı kurum, anonim şirket şeklinde kurulmalıdır. Bu, aracı kurumun sermayesi bölünmüş ve ortaklık yapısının belirli şartlara tabi olduğu bir şirket türü olduğu anlamına gelir.

Aracı kurumun sermayesi en az 10 milyon TL olmalıdır. Bu sermaye, aracı kurumun faaliyetini sürdürebilmesi ve yatırımcılarına karşı yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için gerekli olan asgari finansal dayanağı sağlar.

Aracı kurumun yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerinin SPK tarafından uygun görülmesi gerekir. Bu, yöneticilerin sermaye piyasası faaliyetlerini yürütebilecek bilgi ve deneyime sahip olduklarının SPK tarafından değerlendirilmesi anlamına gelir.

Aracı kurumun, sermaye piyasası faaliyetlerini yürütmek için gerekli bilgi ve deneyime sahip olması gerekir. Bu, şirketin sermaye piyasası alanında faaliyet gösteren deneyimli personel istihdam etmesi ve sermaye piyasası mevzuatına hakim olması anlamına gelir.

Türkiye Sermaye Piyasaları 2023

2023 Kasım itibariyle sermaye piyasalarında hizmet sunan 71 aracı kurum bulunmaktadır. Aracı kurumlar arasında toplam işlem hacmini yaratan ilk on aracı kurumun, pay, vadeli işlemler ve kaldıraçlı işlemlerde gerçekleşen alım satımların yaklaşık %70 gerçekleştirmektedir.

2023 yıl sonu itibariyle aracı kurumların toplam aktif büyüklüğü 167,3 milyar TL, toplam gelirler 24,6 milyar TL ve Faaliyet gelirleri 18,2 milyar TL’ ye ulaşmıştır.

Aracı kurumlar toplam 46,6 milyarlık özkaynakla 14,5 milyar net kar rakamına ulaşarak ekonomik katma değer yaratmada göz doldurmaya devam ediyorlar.

Aracı kurumlar toplam 46,6 milyarlık özkaynakla 14,5 milyar net kar rakamına ulaşarak ekonomik katma değer yaratmada göz doldurmaya devam ediyorlar.

Aracı Kurumların Sınıflandırılması

1

Dar Yetkili Aracı Kurum

Emir iletimine aracılık faaliyeti ile yatırım danışmanlığı faaliyetlerini yürütmek için SPK tarafından yetkilendirilmiş aracı kurumlara denir. Sınıflandırmada amaç, aracı kurumun sunduğu hizmetin riski ve bu riskin aracı kurumun mali bünyesine etkisi olduğundan dar yetkili aracı kurum kuruluşunda diğer yetki türlerine göre daha düşük sermayeyi gerekli kılar.

2

Kısmi Yetkili Aracı Kurum

Dar yetkili aracı kurumların sunabildiği yatırım faaliyetlerine ilave olarak işlem aracılığı, bireysel portföy yöneticiliği, halka arzlarda en iyi gayret aracılığı faaliyeti ile sınırlı saklama hizmeti sunmaya yetkili aracı kurumlara kısmi yetkili aracı kurum denir.

3

Geniş Yetkili Aracı Kurum

Sermaye Piyasası Kanunda tanımlı hizmet ve faaliyetler ile yan hizmetlerin tamamını sunmaya yetkili kılınmış aracı kurumdur. Kısmi yetkili aracı kurumun sunabildiği hizmetlerden fazla olarak; portföy aracılığı faaliyeti, halka arzlarda yüklenimde bulunarak aracılık ve genel saklama hizmetlerini de sunabilirler. Geniş yetkili aracı kurumların ticaret unvanında "yatırım menkul değerler" veya "yatırım menkul kıymetler" ibaresinin bulunması zorunludur.

Organizasyon ve Süreç Danışmanlığı

Yatırım Kuruluşu kurma süreci, yasal gereksinimlere, sektöre ve şirketinizin özel gereksinimlere bağlı olarak değişebilir. Profesyonel bir danışman veya avukattan yardım almak, süreçlerinizi düzgün bir şekilde yönetmenize ve yasal gereksinimlere uygun bir şekilde kurulmanıza yardımcı olabilir.

Kurulum Aşaması

Şirket kurulumu, bir dizi yasal, finansal ve operasyonel süreci içerir. İş fikrinizi belirleyin ve pazar araştırması yapın. Hedef kitlenizi, rekabeti ve pazarınızı analiz edin. İş planınızı detaylı bir şekilde hazırlayın. İş planınız,finansal projeksiyonlar, hedefler ve stratejileri içermelidir.

Süreç Yönetimi

İş süreçlerini ve teknoloji altyapısını belirleyin. Pazarlama ve satış stratejilerinizi oluşturun. Marka oluşturma ve tanıtım faaliyetlerini planlayın. Olası riskleri belirleyin ve bir risk yönetim planı oluşturun. Sigorta ve diğer risk azaltma yöntemlerini gözden geçirin.

Aracı Kurum kuruluş Şartları

Ticaret Ünvanı

Yatırım

“Aracı kurumların ticaret unvanlarında yatırım hizmetleri ve faaliyetlerini göstermesi amacıyla “MENKUL DEĞERLER” “MENKUL KIYMETLER” ibarelerinden birinin yer alması şarttır.”

Yatırım Menkul değerler

yatırım Menkul kıymetler

“Geniş Yetkili Aracı Kurumlar ise ‘YATIRIM MENKUL DEĞERLER” veya “YATIRIM MENKUL KIYMETLER” ibarelerini kullanabilir.”

İşletme Adı

“Aracı kurumların işletme adı kullanmak istemeleri hâlinde Kurul’dan izin almaları ve bu adı tescil ve ilan ettirmeleri zorunludur.”

SORU & CEVAPLAR

Aracı Kurum Kuruluş ve Organizasyonu

Kuruluş için Kuruldan izin almasını takiben 6 ay içinde faaliyet izni almak üzere başvurmayan aracı kurumun faaliyet izni alma hakkı düşer.

ARACI KURUMLARIN KURULUŞ ŞARTLARI

Anonim ortaklık şeklinde kurulmaları,
Paylarının tamamının nama yazılı olması,
Paylarının nakit karşılığı çıkarılması,
Sermayelerinin Kurulca belirlenen miktardan az olmaması,
Esas sözleşmelerinin SPK’na uygun olması,
Kurucularının da Kanunda belirtilen şartları haiz olması,
Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması, gerekir.
Özsermayesi, Kurulun sermaye yeterliliği ile ilgili düzenlemeleri uyarınca aranan asgari Özsermaye tutarından az olmamalıdır,

Kuruluş şartlarının kaybedilmemiş olması,
Asgari kuruluş sermayesinin nakden ve tamamen ödenmiş olması,
Kurulun sermaye yeterliliği düzenlemelerinde öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilmesi.
Aracı kurumlara faaliyet izni verilebilmesi için organizasyon yapılarının aşağıdaki şartlan taşıması gerekir:
Tercih edilen yatırım hizmet ve faaliyet konularına uygun hizmet birimlerinin kurulmuş, yeterli mekân ve teknik donanımın sağlanmış ve birim yöneticisi ile yeterli sayıda personelin istihdam edilmiş olması.
Belge kayıt ve muhasebe işlemlerini yürütecek sorumlu birimin oluşturulmuş olması
İç denetim sistemi ile ilgili düzenlemeleri çerçevesinde sağlıklı bir yönetim yapısının oluşturulmuş ve personelin görev tanımları ile yetki ve sorumluluklarının belirlenmiş olması.
İç kontrol, teftiş ve risk yönetim sistemlerinden oluşan iç denetim sistemini içerecek şekilde oluşturulmuş olması.

Müflis olmaması, konkordato ilan etmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması, (10 yıl geçmesi dikkate alınmaz.)
Faaliyet izinlerinden biri Kurulca iptal edilmiş kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmaması,
SPK’da yazılı suçlardan kesinleşmiş mahkûmiyetinin bulunmaması.
Kendileri veya ortağı olduğu kuruluşlar hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması.
Süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından mahkûm olmaması.
Gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip bulunması şarttır.

YÖNETİCİLER
Yönetim kurulu üyeleri, genel müdür ve genel müdür yardımcıları ile ihtisas personelinin görev aldığı birimlerin, bağlı bulunduğu tüm kademelerdeki yöneticiler, bu birimlerde yönetici ile ihtisas personeli arasındaki kademelerde görev yapan personel (müdür yardımcısı, yönetmen vb.,), şube müdürü ve irtibat bürosu sorumlusundan oluşur.

İHTİSAS PERSONELİ
Yöneticilere bağlı olarak çalışan personeldir. İhtisas personeli, müşteri temsilcisi, türev araçlar müşteri temsilcisi, borsa üye temsilcisi, araştırma uzmanı, yatırım danışmanı, kurumsal finansman uzmanı ve portföy yöneticisi, takas ve operasyon sorumlusu ile türev araçlar muhasebe ve operasyon sorumlusundan oluşur.

Aracı Kurum Yönetim Kurulu Asgari Olarak 3 Üyeden Oluşur. Yönetim Kurulu Üyelerinin Çoğunluğunun 4 Yıllık Lisans Eğitimi Veren Okullardan Mezun Olmaları Şarttır. Aracı Kurumun Tüzel Kişi Yönetim Kurulu Üyeleri İçin Tüzel Kişi Adına Belirlenen Gerçek Kişilerde Personele İlişkin Şartlar Aranır.


Faaliyetlerini müşteriyle imzalanan Çerçeve Sözleşmede belirtilen esaslar, müşteri emrini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğü ile özeri ve sadakat borcu çerçevesinde yürütmeleri,
Faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında basiretli bir tacir gibi davranmaları, işin gerektirdiği mesleki dikkat ve özeni göstermeleri, bu kapsamda gerekli önlemleri almaları,
Faaliyetlerini sürdürmeleri için sahip oldukları kaynakları etkin bir biçimde kullanmaları.
Müşterileriyle olan ilişkilerinde kaydi sistem ve müşteriyi ilgilendiren tüm konularda yeterli bilgilendirme ve şeffaflığı sağlamaları gerekir.
Yatırım kuruluşları Sermaye Piyasası Birliği’ne üye olmak ve YTM’ye katılmak zorundadır.

Aracı kurumların merkez dışı örgütleri şube ve irtibat bürolarından oluşur. Aracı Kurumlar gerçek veya tüzel kişilerle Sermaye Piyasası Faaliyetlerine ilişkin olarak acentelik tesis edemezler. Aracı kurumların, şube veya irtibat bürolarının yapacağı iş ve işlemlerden kaynaklanan her türlü hukuki ve cezai sorumluluk aracı kuruma aittir. 
Şube Açma ve İrtibat Bürosu Şartları
İrtibat büroları, aracı kurumu ve aracı kurumun yetkili olduğu yatırım hizmet ve faaliyetlerinin tanıtımını yapmak amacıyla aracı kurumu temsil etmekle görevli hizmet birimleridir.
İrtibat büroları sadece müşteri emirlerini aracı kuruma iletebilir.
Aracı kurumların irtibat bürosu açmaları için;
Hizmetin gerektirdiği mekân ve teknik donanımın sağlanmış, işyerinin amaca uygun olarak tefriş edilmiş olması,
En az 2 yıllık ön lisans eğitimi veren okullardan mezun bir büro sorumlusu ile büronun ihtiyacına göre yeterli sayıda ihtisas personelinin istihdam edilmiş olması şarttır.


 

 

Aracı kurumlar Kuruldan izin almak şartıyla yurt dışında, Şube veya irtibat bürosu açmak, yurt dışında yerleşik müşterilerin emirlerini yurt içi piyasalarda gerçekleştirmek için ilgili ülkenin yetkili otoritesinden faaliyet izni almış bir kuruluş ile sözleşme akdetmek suretiyle faaliyet gösterebilir.
Bankaların da yurtdışında yerleşik müşterilerin emirlerini yurt içi piyasalarda faaliyet göstermesi mümkündür.
Aracı kurumlar yurt dışında faaliyete başlamak için aranan şartları sağladıklarını tevsik eden belgelerle Kurula başvurur.

Aracı kuruluşların, yurtdışı piyasalarda yapacakları işlemler için Sermaye Piyasası Kurulunun belge ve kayıt düzenine ilişkin düzenlemelerine uyması zorunludur.
Yurt dışında yerleşik kuruluşun ilgili ülke otoritesi tarafından yetkilendirilmiş bir kuruluş olması ve bu kuruluş ile aracı kurumun karşılıklı hak ve yükümlülüklerini içeren yazılı bir sözleşme imzalamaları gerekir.

Yurt dışında yerleşik yetkili kuruluşun işlem aracılığı yapacak olması durumunda sermaye piyasası aracı bazında, işlem esasları, işleme konu kıymetlerin saklanması ve teminatlandırma gibi hususlar Kurulca belirlenir.

Hiçbir sınaî ve zirai faaliyette bulunamaz. Sermaye piyasası araçları dışında kendi mali taahhütlerini içeren evrak çıkaramaz. Ticari amaçlı gayrimenkul alım satımında bulunamaz. Ödünç para verme işlemleri yapamaz. Mevduat veya katılım fonu toplayamaz, mevduat veya katılım fonu toplama sonucunu verebilecek iş ve işlemler yapamaz. Sermaye piyasası araçlarının, belli bir getiri sağlayacağı yönünde herhangi bir yazılı veya sözlü taahhütte bulunamaz. Müşteriye ait sermaye piyasası araçları ve nakit üzerinde hak ve yetkileri olmaksızın kendileri veya üçüncü şahıslar lehine herhangi bir tasarrufta bulunamaz. Çalışanlarına ve müşterilerine olağan müşteri-aracı kurum ilişkisi dışındaki imkanlardan yararlanmak suretiyle kendi nam ve hesaplarına işlem yapmalarına olanak sağlayamaz. İhraç ettikleri payları kendi nam ve hesaplarına alıp satamaz. Fiktif hesap açamaz, işlemlerini kayıt dışı bırakamaz ve gerçek mahiyetine uygun düşmeyen kayıtlar tesis edemez. Portföy yöneticiliği faaliyeti saklı kalmak üzere, müşteri adına veya hesabına işlem yapamaz. Herhangi bir şekilde gelirlerini artırmak amacıyla müşteriye tanınan limitleri aşmak da dâhil müşterilerin gereksiz veya aşırı miktarda alım-satım yapmalarına ortam hazırlayamaz, bu amaçla müşterileri yönlendiremez ve müşteri talimatı olmaksızın müşteri hesabına işlem yapamaz. Müşterilerin hak ve yararlarını zedeleyici işlemlerde bulunamaz. Bir mali yılda özsermayelerinin binde beşini aşacak miktarda bağış yapamaz.