Anonim Şirket
Sermaye şirketi olmanın tüm özelliklerini taşıyan, büyük hedefleri gerçekleştirmek için kurulan, her türlü ekonomik faaliyette bulunabilen kurullarla çoğunluk esasına göre yönetilen, menkul kıymet (hisse senedi, tahvil vb.) çıkartabilen şirketlerdir. Bir unvana sahip, esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mal varlığı ile ortaklarının sorumluluğu, taahhüt etmiş oldukları sermaye payı ile sınırlı bulunan şirkettir. (Türk Ticaret Kanunu 269. madde)
(Yeni TTK 329) maddesinde anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız mal varlığıyla sorumlu bulunan şirket olarak tanımlanmıştır. Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur.
Anonim şirketlerin özellikleri
– Anonim şirketler kanunen yasak edilmeyen her türlü iktisadi ve ticari konuların gerçekleşmesi amacıyla kurulabilir. Ana sözleşmede şirket konusunun açıkça gösterilmesi zorunludur.
– Anonim şirketlerde, tüzel kişinin tacir olmasının bir sonucu olarak, bir ticaret unvanı altında kurulmak ve bu ticaret unvanını ticaret sicilinde tescil ettirmek zorundadır.
– Anonim şirket sermaye şirketi olduğundan, ticaret unvanı iş konusu ile ilgili olmalıdır. “Anonim şirket” ibaresinin açık veya kısaltılmış “AŞ” olarak yazılması gerekir.
Anonim şirketlerin kuruluş işlemleri Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmektedir. Mevcut TTK’na göre bir anonim şirketin kurulması için şirkette pay sahibi en az beş kurucunun bulunması şart iken, yeni TTK ile anonim şirket kurulması için bir veya daha fazla kurucunun var olması yeterlidir (Yeni TTK Md.338). Böylelikle yeni TTK ile tek kişinin anonim şirket kurabilmesine olanak sağlanmıştır.
Yeni TTK’na göre, esas sermaye 50.000 TL’sından ve kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi 100.000 TL’sından aşağı olamaz (Yeni TTK Md. 332).
– Anonim şirketlerde hisse devri kolaydır. Menkul kıymet olarak el değiştirir. Kuruluş sırasında ayni (mal, eşya) olarak konan sermaye karşılığında alınan hisse senetleri iki yıl geçmedikçe satılamaz.
– Anonim şirketler, kurumlar vergisi mükellefidir. Verginin muhatabı şirkettir.
– Hisse senedi ve tahvil çıkarma hakkı sadece anonim şirketlere verilmiştir.
– Anonim şirketler tüzel kişiliğe sahiptir. Tüzel kişilik ticaret siciline tescille gerçekleşir.
– Anonim şirketin, borçlarına karşı sorumluluğu mal varlığı ile sınırlıdır. Ortakların sorumluluğu ise taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır.
– Sermaye, her biri 1 Kr’luk paylara ve katlarına bölünür.
– Anonim şirket, sermayesi paylara bölünerek hisse senetleri ile temsil edilebilir. Şirket sermayesinin tamamı ödenmedikçe hamiline yazılı hisse senedi çıkarılamaz.
Anonim şirketlerin sınıflandırılması
Anonim şirketlerin sınıflandırılması çeşitli şekillerde yapılabilir. Kuruluş şekline göre ve ortakların sayısı ve özelliklerine göre sınıflandırılırlar.
Kuruluş Şekline Göre Anonim Şirketler:
Ani kuruluş yöntemiyle kurulan anonim şirketler
Tedrici kuruluş yöntemiyle kurulan anonim şirketler
Tür değiştirme yoluyla kurulan anonim şirketler
Birleşme yoluyla kurulan anonim şirketler
Özel kanunlarla kurulan anonim şirketler
Ortakların Sayısı ve Özelliklerine Göre Anonim Şirketler
– Aile anonim şirketleri (kapalı anonim şirketler)
– Halka açık anonim şirketler
– Özel yasalarla kurulan anonim şirketler
– Holdingler
– Çok uluslu anonim şirketler
Yönetim ile İgili Organlar
Anonim şirketlerin başlıca organları şunlardır:
– Genel kurul
– Yönetim kurulu
– Genel müdür ve diğer müdürler
– Denetçiler
Genel Kurul
Anonim şirketlerde bütün ortakların toplanarak karar aldıkları bir organdır. En yüksek karar organıdır. Olağan genel kurul toplantısı şirketin hesap devresi sonundan itibaren üç ay içinde en az yılda bir kez, olağanüstü genel kurul toplantıları ise gerekli görülen durumlarda toplanabilir.
Genel kurulun yetkileri şunlardır
– Şirket ana sözleşmesinin degiştirilmesi
– Şirketin feshine karar verilmesi
– Şirket organlarının seçimi, değiştirilmesi ve azledilmesi
– Hisse senedi ve tahvillerin ihracına karar verilmesi
– Yönetim kurulu üyelerinin faaliyetlerinin denetimi ve ibrası
– Bilanço, kar ve zarar hesaplarının onaylanması
– Tasfiye kararı alındığında tasfiye memurlarının seçimine veya azline karar verilmesi
– Şirketin genel olarak denetiminin yapılması
Yönetim Kurulu
Yönetim kurulu, şirketin yönetiminden ve üçüncü kişilere karşı temsil edilmesinden sorumlu olan organdır. Yönetim kurul üyeleri genel kurul tarafından seçilir. Görev ve yetkileri bakımından genel kuruldan sonra en önemli organ yönetim kuruludur. Yönetim kurulu üyeleri gerçek kişilerden oluşur. Yönetim kurulu üyelerinin pay sahipleri arasından seçilmesi kuraldır. Pay sahibi olan tüzel kişi yönetim kurulu üyesi olamaz, ancak tüzel kişinin temsilcisi olan gerçek kişiler yönetim kuruluna üye olabilir. Ölüm, istifa veya farklı sebeplerle yönetim kurulu üyeliği açıldığı takdirde, ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapmak üzere, boşalan yer için yönetim kurulu tarafından atama yapılabilir. Yönetim kurulunun teşkilinden sonra yapılması gereken ilk şey, üyeleri arasından bir “Başkan” ve “Başkan Vekili” seçilmesidir. Yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl için seçilebilir. Yönetim kurulu toplandıktan sonra, mevcut üyelerinin çoğunluğu ile karar alabilir. Yönetim kurulunun teşkilinden sonra yapılması gereken ilk şey, üyeleri arasından bir “Başkan” ve “Başkan Vekili” seçilmesidir.
Yönetim kurulunun görevleri şunlardır
– Genel kurulun toplantıya çağrılması
– Şirket yöneticilerinin atanması ve azilleri
– Şirketin denetlenmesi
– Yıllık raporların düzenlenmesi,
– Bilanço ve kâr zararın tablolarının düzenlenmesi
– Karın dağıtımı için öneride bulunulması
– Şirketin defterlerinin tutulması
– Yönetim kurulu üyeliğinin açılması halinde yeni üye seçimi
– Şirkete ilişkin tescil ve ilan işlerinin yapılması
– Şirketin mali durumunun bozulması halinde, gerekli tedbirlerin alınması
Genel Müdürler ve Diğer Müdürler
Türk Ticaret Kanununa göre, müdürler anonim şirketlerin zorunlu organlarından sayılmamaktadır. Günümüz şartlarında şirketler genel müdür ve müdürlere ihtiyaç duymaktadır. Sözleşmede aksi bir hüküm bulunmadıkça genel müdür ve müdürler, genel kurul kararı ile veya yönetim kurulu tarafından seçilebilir. Müdürlerin atanması ticaret siciline tescil ettirilerek Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirilir. Müdürler yönetim kurulu üyelerinden, ortaklardan veya üçüncü kişilerden olabilir.
Denetçiler
Anonim şirketlerde, yönetim kurulu ve genel kurulun yanı sıra yasal olarak bulunması gereken organlardan biri de denetim organıdır. Denetçiler, anonim şirketlerde pay sahiplerinin haklarını korumak üzere geliştirilmiş bir organdır. Şirket işlerini denetlemek üzere bir veya birden fazla denetçi seçilmesi yasal zorunluluktur. Denetçilerin mutlaka pay sahipleri arasından seçilmesi yasal olarak zorunlu değildir. Tek denetçi seçilmesi halinde seçilecek kişinin Türk vatandaşı olması şarttır. Birden fazla denetçi seçilmesi halinde ise yarıdan bir fazlasının Türk vatandaşı olması lazımdır. Denetçiler normal olarak genel kurul tarafından seçilir. Denetçi sayısı birden fazla ise ve bir denetçiliğin her hangi bir nedenle açılması halinde, diğer denetçiler ilk genel kurula kadar görev yapmak üzere yerine birini seçebilir.
Anonim şirketlerin tutmak zorunda oldukları defterler şunlardır
– Yevmiye defteri
– Büyük defter
– Envanter ve bilanço defteri
– Genel kurul karar defteri
– Yönetim kurulu karar defteri
– Pay sahipleri defteri
– Pay defteri
– Tahvil defteri
Anonim Şirketlerin Kuruluş İşlemleri
Özel kanunlarda aksine hüküm bulunmadıkça anonim şirketler en az 50.000.-TL. sermaye ve asgari 1 ortak ile kurulmalıdır. (Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş halka açık olmayan Anonim Şirketlerin başlangıç sermayesi ise 100.000.-TL. den az olmaması gerekmektedir.)
Türkçe olarak tespit edilmesi gereken unvanlarda anonim şirket ibaresinin bulunması ve faaliyet konusunun gösterilmesi zorunludur.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın 15 Kasım 2012 tarih 28468 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Anonim ve Limited Şirketlerin Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Yükseltmelerine ve Kuruluşu ve Esas Sözleşme Değişikliği İzne Tabi Anonim Şirketlerin Belirlenmese İlişkin Tebliğ” uyarınca; bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri, varlık yönetim şirketleri, sigorta şirketleri, anonim şirket şeklinde kurulan holdingler, döviz büfesi işleten şirketler, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri, ürün ihtisas borsası şirketleri, bağımsız denetim şirketleri, gözetim şirketleri, teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketleri, 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa tabi şirketler ile serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketlerin kuruluşları ve esas sözleşme değişiklikleri Bakanlığın iznine tabidir.
Anonim şirketler kuruluş aşamalarına göre iki şekilde kurulurlar. Bunlar ani kuruluş ve tedrici kuruluş şekilleridir.
Ani kuruluş
Ani kuruluş, şirket sermayesinin tamamının kurucu ortaklar tarafndan taahhüt edilmesiyle kurulur. Tedrici kuruluşa göre kuruluş süresi kısa ve formaliteleri daha azdır. Taahhüt edilen sermayenin 1/4’ü kuruluş tarihinden itibaren üç ay içerisinde, geri kalanı da üç yılda eşit taksitlerle ödenmek zorundadır.
Ani kuruluşta sırasıyla yapılması gereken işlemler
– Yazılı bir ana sözleşme hazırlanır. Bu ana sözleşme ortaklar tarafından noter huzurunda imzalanır (Ana sözleşme 7 nüsha olarak düzenlenir.).
– Şirketin tescili için ticaret siciline bir dilekçe ile başvurulur. Sermayenin %004’ü (on binde dördü) rekabet kurulu adına Ziraat Bankasına yatırılır.
– Şirketin tescili için ticaret siciline bir dilekçe ile başvurulur.
– Şirket Ticaret Siciline tescil ettirilir.
– Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirilir.
Ticaret siciline verilen dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenir
– İki adet ana sözleşme
– Kurucuların nüfus cüzdanı suretleri ile ikametgâh belgeleri
– Şirketi temsile yetkili olanların imza sirküleri
– Sermayenin %004’ünün Rekabet Kurulu adına yatırıldığını gösteren dekont
KURULUŞ
- Dilekçe (Şirket yönetim kurulu veya temsile yetkili üyeler tarafından imzalanmalı, vekaleten imzalanmış ise vekaletin aslı veya onaylı sureti eklenmeli, Şirketin bağlı olacağı vergi dairesi belirtilmeli, ekindeki evrak dökümünü içermelidir.)
- 3 sayfadan oluşan Kuruluş bildirim formu (ilgili yerler doldurularak yetkili tarafından imzalanmalıdır – 3 nüsha, yabancı sermaye var ise 4 nüsha)
- Yabancı uyruklu gerçek kişi ortakların tercüme edilmiş noter onaylı pasaport suretleri,vergi dairesinden alınacak vergi numarası veya yabancılara mahsus kimlik numaralarını gösteren belge ayrıca Türkiye’de ikamet ediyor ise noter onaylı ikamet tezkeresi Yurt dışında ikamet eden türk vatandaşları için; yurt dışında çalıştığına veya oturduğuna dair o ülkenin ilgili makamlarından alınan belge
- Noter tasdikli esas sözleşme (4 nüsha) (İmza kontrolü için bir nüshası ıslak imzalı olmalıdır.)
- Yetkililerin şirket unvanı altında imza beyannamesi (2 nüsha)
- Kurucular tarafından imzalanmış kurucular beyanı
- Rekabet Kurumu’nun Türkiye Halk Bankası Ankara Kurumsal Şubesi’nde bulunan 80000011 (IBAN NO:TR40 0001 2009 4520 0080 0000 11) no.lu hesabına nakden /EFT /havale suretiyle yatırıldığını gösteren tahsil edildi kaşeli ve imzalı banka dekontuon binde dördününSermayenin
- Pay bedellerinin kanunda veya anasözleşmede belirtilen en az tutarın ödendiğine ilişkin açılan banka hesabına para yatıran şirket ortaklarının adı, soyadı / ünvanı ile her ortağın yatırdığı tutarların ve toplam yatırılan tutarın gösterileceği banka mektubu (Şirket sermayesinin tamamının yahut bir kısmının nakden taahhüt edilmesi halinde, nakden taahhüt edilen payların itibari değerinin en az ¼’ünün tescilden önce, kalan kısmının ise şirketin tescilini izleyen yirmidört ay içinde ödenmesi gerekmektedir.) Tek başına dekont kabul edilmemektedir.
- Oda kayıt beyannamesi (Yetkililerce İmzalanmalı – ortakların resimleri bulunmalıdır)
- Şirkete konulan ayni sermaye ile kuruluş sırasında devralınacak işletmeler ve ayınların değerinin tespitine ilişkin mahkemece atanan bilirkişi tarafından hazırlanmış değerlemeye ilişkin bilirkişi raporu ile mahkemenin bilirkişi atama yazısının aslı veya onaylı suretleri
- Konulan ayni sermaye üzerinde herhangi bir sınırlamanın olmadığına dair ilgili sicilden alınacak yazı aslı
- Ayni sermaye olarak konulan taşınmazın, fikri mülkiyet haklarının ve ayınların kayıtlı bulundukları sicillere şerh verildiğini gösteren belge aslı
- Ayın ve işletmelerin devir alınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan şirket ile kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler.
- Kuruluşu Bakanlık veya diğer resmi kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olan şirketler için bu izin veya uygun görüş yazı aslı
- Pay sahipleri dışından seçilen yönetim kurulu üyelerinin görevi kabul ettiklerine ilişkin; imzaları noter onaylı belge.Bu belgede yerleşim yeri, uyruğu, T.C. vatandaşı ise kimlik numarası, yabancı uyruklu ise vergi numarası veya yabancılara mahsus kimlik numarası belirtilmeli, yabancı uyruklu ise ekinde onaylı pasaport sureti ve ikameti Türkiye’de olan yabancı uyruklu için noter onaylı ikamet tezkeresi eklenmelidir.
- Tüzel kişinin yönetim kuruluna seçilmesi halinde, tüzel kişi ile birlikte ve tüzel kişi adına, kendisi tarafından belirlenen gerçek kişinin adı-soyadı, adresi, uyruğu ve T.C. Kimlik numarasını (yabancı uyruklularda vergi numarası veya yabancılara mahsus kimlik numarası) içerecek şekilde alınmış tüzel kişi yönetim kurulu üyesinin yetkili organ kararının noter onaylı örneği ile tüzel kişi adına yabancı uyruklu bir gerçek kişi belirlenmesi ve bu yabancı uyruklu gerçek kişinin de Türkiye’de ikamet ediyor olması halinde, ikamet tezkeresi ve Türkçe tercümeli noter tasdikli pasaport sureti
- Reşit olmayan şirket ortağının anne ve babasının ya da anne/babadan herhangi birisinin şirkete ortak olması halinde reşit olmayan ortak için mahkemeden alınmış kayyum atama kararı (kaynak: Ticaret Odası)
Ana sözleşmenin hazırlanması
Uygulamada ana sözleşme örnekleri ticaret müdürlüklerinde tip olarak hazır verilmektedir. Kurucu ortaklar bu sözleşmeyi en az yedi nüsha olarak doldurulup imzalayarak notere tasdik ettirir. Ana sözleşmede bulunması zorunlu olan hususlar şunlardır:
– Şirketin kurucularının adı, soyadı, ikametgâh adresleri ve uyrukları
– Şirketin ticaret unvanı
– Şirketin amacı ve faaliyet konusu
– Kurulacak şirketin merkez ve şubelerinin adresleri
– Şirketin süresi
– Şirketin esas sermayesinin tutarı, kaç paya ayrıldığı,payların değerleri ile şirkete ödenme şekil ve şartları
– Şirketin yönetim kurulu üyeleri, seçim şekli, görevleri, hakları, yetkileri,görev süreleri ve toplanma zamanları
– Denetçilerin seçilmesi ve görevleri
– Genel kurul toplantılarının ne şekilde yapılacağının belirtilmesi zorunludur .
– Şirkete ait ilanların ne şekilde yapılacağının belirtilmesi zorunludur .
– Kârın dağıtım şekli, hesap dönemi, yedek akçelerin ayrılması gibi diğer hususlar da belirtilebilir.
– Her ortağın taahhüt ettiği sermaye türü ve pay miktarı
Tedrici kuruluş
Anonim şirketlerin kuruluş şekillerinden diğeri de tedrici kuruluştur. Tedrici kuruluşta Türk Ticaret Kanunu’na ve Sermaye Piyasası Kanunu’na uyulması zorunludur. Ülkemizde gelişmeye paralel olarak sermaye piyasası alanında da gelişmeler olacaktır. Sermaye Piyasası Kanunu sermaye piyasasının işlemesini ve halkın finans kuruluşlarına güvenini sağlamayı amaçlamaktadır. Böylece tasarrufçu ile sermaye talep edenler arasında güvenli bir köprü oluşmuş olacaktır. Atıl duran küçük tasarruflar ülke ekonomisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Kısaca Sermaye Piyasası Kanunu, sermayenin halka yayılmasını amaçlar. Tedrici kuruluşta sermayenin 1/10’unu kurucu ortaklar taahhüt eder, kalan kısmı için ise halka başvurulur.
Bir anonim şirketin tedrici şekilde kurulabilmesi için yapılması gerekli işlemler şunlardır
– Yazılı bir ana sözleşme hazırlanır.
– Hazırlanan bu yazılı ana sözleşme notere tasdik ettirilir.
-Kurucu ortaklar tarafından sermayenin 1/10’unu temsil eden hisse senetleri satın alınarak bedeli şirketin bankada açtırılan hesabına bloke ettirilir.
– Şirket sermayesinin %004’ü Rekabet Kurulu adına T.C. Ziraat Bankasına yatırılır.
– Halkın şirkete ortak olmasını sağlamak için “izahname” düzenlenir.
– Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınır.
– Hisse senetleri halka sunulur.
– Satılamayan hisse senetleri kurucu ortaklar tarfından satın alınarak bedelleri nakit olarak ödenir.
– Kurucu ortaklar tarafından kuruluş genel kurulu yapılır.
– Şirket, ticaret siciline tescil ettirilir.
– Şirket, tescil ettirildikten sonra Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirilir.
İzahname
Şirketin amacı, konusu, esas sermayesinin tutarı, kuruluş genel kurullarının yeri, kurucu ortaklar ve yönetim kurulu üyelerine ne gibi ekonomik çıkarlar sağladığı vb. konuların açıklandığı bir belgedir. Tedrici kuruluşun muhasebeleştirilmesi de ani kuruluşta olduğu gibidir. Farklı olan hisse senetlerinin satışı süresince bastırılan hisse senetleri, geçici hesap olan “NAZIM HESAPLAR”da takip edilir. Satış işlemi bittikten sonra ‘NAZIM HESAPLAR’ kapatılır.
